Lạc nội mạc tử cung là một bệnh lành tính phổ biến ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Bệnh được định nghĩa là một rối loạn đặc trưng bởi viêm nhiễm, suy giảm miễn dịch, phụ thuộc hormone và tân tạo thần kinh – mạch máu. Đáng tiếc là cơ chế bệnh sinh của lạc nội mạc tử cung vẫn chưa được làm sáng tỏ hoàn toàn và các phương pháp điều trị hiện nay còn hạn chế. Việc phát hiện các loại thuốc điều trị mới và cải thiện các phác đồ điều trị hiện có vẫn là trọng tâm của các nghiên cứu.
Y học cổ truyền Trung Quốc có thể cải thiện các triệu chứng liên quan đến lạc nội mạc tử cung. Nhiều loại thảo dược Trung Quốc có thể phát huy tác dụng chống lạc nội mạc tử cung thông qua tương tác phức tạp với nhiều mục tiêu sinh học khác nhau. Tuy nhiên, những tương tác này vẫn chưa được xác định rõ ràng. Thông qua phân tích các sự kết hợp khác nhau của thảo dược và cơ chế tác động của chúng để thiết lập mạng lưới phân tử, thể hiện sự tương tác với nhiều mục tiêu sinh học.
Kết quả cho thấy rằng điều trị lạc nội mạc tử cung trong y học cổ truyền Trung Quốc chủ yếu dựa trên phương pháp bổ huyết hoạt huyết và củng cố khí huyết. Nhiều tài liệu cho rằng y học cổ truyền Trung Quốc có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của lạc nội mạc tử cung thông qua việc điều chỉnh quá trình viêm, miễn dịch, tân tạo mạch máu và các cụm quá trình sinh học khác
Tác dụng chống lạc nội mạc tử cung của y học cổ truyền Trung Quốc chủ yếu thông qua các con đường liên quan đến hệ thần kinh, chẳng hạn như synap serotonergic, con đường tín hiệu neurotrophin, và synap dopaminergic, giúp giảm đau. Ngoài ra, y học cổ truyền Trung Quốc cũng có thể điều chỉnh các con đường tín hiệu VEGF, tín hiệu thụ thể toll-like, tín hiệu NF-κB, tín hiệu MAPK, tín hiệu PI3K-Akt và tín hiệu HIF-1, cùng nhiều con đường khác.
1. Cơ chế điều trị LNMTC bằng Đông y
Các nghiên cứu hiện đại kết hợp với lý luận Đông y cho thấy thảo dược có thể tác động đến bệnh qua nhiều cơ chế:
- Kháng viêm và điều hòa miễn dịch: Một số thảo dược giúp giảm viêm, điều hòa đáp ứng miễn dịch, từ đó hạn chế sự phát triển bất thường của nội mạc tử cung. Ví dụ: Nghệ (Curcuma longa), Hoàng kỳ (Astragalus).
- Cải thiện tuần hoàn máu và tiêu ứ huyết: Hoạt huyết giúp giảm đau và cải thiện sự lưu thông khí huyết, ngăn chặn sự ứ trệ của máu kinh. Ví dụ: Đan sâm (Salvia miltiorrhiza), Xuyên khung (Ligusticum chuanxiong).
- Điều hòa nội tiết tố: Một số vị thuốc có tác dụng cân bằng estrogen, điều chỉnh chu kỳ kinh nguyệt. Ví dụ: Đương quy (Angelica sinensis), Bạch thược (Paeonia lactiflora).
- Giảm đau và tác động lên hệ thần kinh: Đông y có thể giúp giảm đau thông qua cơ chế điều hòa các con đường tín hiệu thần kinh như serotonin và dopamin.
2. Các bài thuốc Đông y thường dùng
- Huyết phủ trục ứ thang: Hoạt huyết, trục ứ, giảm đau bụng kinh.
- Quy tỳ thang: Kiện tỳ, bổ huyết, điều kinh.
- Tiêu dao tán: Điều hòa khí huyết, giảm stress, cân bằng hormone.
- Bát trân thang: Bổ khí huyết, hỗ trợ sinh sản.
3. Hiệu quả điều trị theo nghiên cứu
- Giảm đau bụng kinh: Nhiều nghiên cứu cho thấy bệnh nhân sử dụng thuốc Đông y có mức độ đau bụng kinh giảm đáng kể so với nhóm dùng thuốc Tây y.
- Cải thiện chất lượng cuộc sống: Đông y không chỉ tác động đến triệu chứng mà còn giúp cải thiện giấc ngủ, tiêu hóa, và tinh thần.
- Giảm nguy cơ tái phát: So với phẫu thuật hoặc liệu pháp hormone, điều trị Đông y giúp điều hòa cơ thể từ bên trong, giảm khả năng tái phát sau điều trị.
4. Kết hợp Đông – Tây y để nâng cao hiệu quả
Đông y có thể được sử dụng kết hợp với Tây y để tối ưu hóa hiệu quả điều trị:
- Sau phẫu thuật: Giúp nhanh lành vết thương, giảm nguy cơ tái phát.
- Trong quá trình điều trị nội tiết: Giúp giảm tác dụng phụ của thuốc Tây, hỗ trợ điều hòa hormone tự nhiên.
Phương pháp hỗ trợ
Ngoài dùng thuốc, Đông y còn kết hợp:
- Châm cứu, bấm huyệt để lưu thông khí huyết, giảm đau.
- Chế độ ăn uống hạn chế thực phẩm gây viêm (đồ cay, rượu bia).
- Luyện tập khí công, yoga để cân bằng nội tiết.
Tuy nhiên những những nghiên cứu áp dụng thuốc đông y trong điều trị LNMTC chủ yếu là so sánh bổ trợ trong điều trị tây y và cho thấy hiệu quả giảm triệu chứng. Có nhiều báo cáo về hiệu quả tích cực của Đông y trong điều trị lạc nội mạc tử cung, nhưng cần có thêm các nghiên cứu khoa học quy mô lớn để xác định rõ ràng hơn về hiệu quả và cơ chế tác động của các bài thuốc này.
– BS. Lê Tuấn Quốc Khánh –